Rola położnej w opiece nad cieżarną narkomanką

Rola położnej w opiece nad kobietą ciężarną uzależnioną od narkotyków jest istotna. Pełni ona przedewszystkim ważną rolę w zespole terapeutycznym stanowiąc jego integralną cześć.

Położna może wykonywać swoją pracę jeszcze przed potencjalną koncepcją uzależnionej pacjentki. Poprzez szeroko rozumianą edukację w środowiskach potencjalnie zagrożonych patologiami oraz w ośrodkach odwykowych. Uświadomienie narkomanek o zmianach zachodzących w cyklu miesięcznym wywołanych przyjmowaniem narkotyków a także zapoznanie z możliwościami antykoncepcji jest niezwykle ważne z punku widzenia nienarodzonego dziecka. 90% populacji narkomanek przyjmujących, hamujące dla gonadotropin opiaty i leki psychotropowe, cierpi na zaburzenia miesiączkowania - pierwotny lub wtórny brak miesiączki. Z tego powodu wszystkie metody naturalnej antykoncepcji nie maja w tej grupie żadnego zastosowania. Podobnie sytuacja wygląda przy zastosowaniu pigułki antykoncepcyjnej. Działanie narkotyków osłabia znacznie skuteczność pigułki i zwiększa ryzyko zajścia w ciążę. Uświadomienie tego faktu uzależnionej kobiecie i jej edukacja na temat antykoncepcji i ewentualnych skutków przyjmowania narkotyków w ciąży jest ważną rolą dla położnej poradni K lub pracującej w środowisku. Ponadto jak każdego przedstawicieli zawodu medycznego zadaniem położnej w tym przypadku jest poinformowanie pacjentki o skutkach przyjmowania narkotyków na jej własne zdrowie a także o możliwościach leczenia i terapii.

Wiele ciężarnych narkomanek decyduje się na utrzymanie ciąży i zgłasza się do poradni K. Niezwykle ważną rolą położnej w tym wypadku jest zapewnienie pacjentce poczucia słuszności tej decyzji i jej edukacja w zakresie systemów pomocy osobom uzależnionym, kuracji odwykowych i całościowego utrzymania ciąży. Ważna jest także współpraca z lekarzem, psychologiem i psychiatrą. Ciąża może stać się ważnym motywatorem do zarzucenia nałogu dlatego niezwykle ważne jest podjecie personelu medycznego i zapewnienie pacjentce poczucia zaufania i wiary w jej możliwości wyjścia z uzależnienia. Ciężarna decydująca się na odwyk musi być hospitalizowana w oddziale detoksykacyjnym, gdyż wystąpienie zespołu abstynencyjnego w czasie ciąży może grozić poronieniem, porodem przedwczesnym lub przedwczesnym oddzieleniem się łożyska. Dodatkowo w okresie odstawiennym może wystąpić depresja wraz z próbami samobójczymi. Należy pamiętać, ze objawy odstawienie będą tez występowały u płodu i mogą spowodować szereg jego zaburzeń.

Znajomość specyficznych problemów zdrowotnych narkomanów jest wiedzą niezwykle ważna dla położnej pracującej wśród tej grupy pacjentów lub współpracującej z wyspecjalizowanymi ośrodkami dla narkomanów. Zażywanie narkotyków niesie efekt dla wszystkich układów i narządów jednak ze względu na ciązę należy zwrócić szczególną uwagę na stan skóry, jamy ustnej, układu moczowo - płciowego, pokarmowego a także choroby zakaźne i konflikt Rh.

Najczęstsze miejsca wstrzyknięć narkotyków to przedramiona, uda, pośladki i podudzia. U osób przyjmujących narkotyki przez dłuższy okres pojawiają się miejscowe lub rozsiane zapalenia żył, ropnie i infekcje. Odpowiednie zaopatrzenie tych ran, często przy użyciu antybiotyków jest niezwykle ważne gdyż zapobiega ogólnemu zakażeniu organizmu ciężarnej. U ciężarnych nadal przyjmujących narkotyki ważna jest wymiana igieł i strzykawek, zapobiegająca zakażeniom bakteriami i wirusami HIV i żółtaczki.

Stan jamy ustnej większości narkomanów szybko ulega znaczeniu pogorszeniu. Zaobserwować można liczne ubytki zębów, ropnie okołozębwe, zgorzeliny. Ważne jest aby uświadomić pacjentkę o konieczności leczenia stomatologicznego w celu uniknięcia ogólnego zakażenia organizmu i uszkodzenia płodu przez czynniki biologiczne takie jak bakterie i wirusy a także przez ewentualnie zażywane antybiotyki.

Układ moczowo płciowy narażony jest na liczne infekcje. Zważywszy na statystyki, które wskazują na fakt, że wiele narkomanek „zarabia" na życie poprzez prostytucję należy zwrócić szczególną uwagę na typowe u tej grupy kobiet choroby weneryczne takie jak: opryszczka sromu, rzeżączka, rzęsistkowica, kłykciny kończyste, infekcje chlamydialne. Wczesna diagnostyka tych zakażeń i ich leczenie jest niezwykle ważne dla potrzymania ciąży.

U ciężarnych narkomanek nadwyraz często występują dolegliwości przewodu pokarmowego zwłaszcza przewlekłe zapalanie śluzówki żołądka, oraz stany zapalne jelita grubego.

U ciężarnych uzależnionych Rh-ujemnych nawet w pierwszej ciąży może być stwierdzone wysokie miano przeciwciał anty-Rh. Immunizacja jest wynikiem stosowania igieł i strzykawek przez wiele osób ze środowiska, bez przestrzegania zasad sterylności. Liczne iniekcje środków uzależniających połączone są z mikroprzetoczeniami krwi niezgodnej w zakresie czynnika Rh. Tak więc ciężka postać konfliktu serologicznego może dodatkowo wikłać przebieg ciąży w tych przypadkach i wymaga właściwego postępowania diagnostycznego i leczenia.

Narkomania dodatkowo predysponuje ciężaną do powikłań i patologii ciązy takich jak:

- IUGR

- niewydolność łożyskowa

- infekcje jaja płodowego

- gruźlica

- Zakaźne zapalenie wątroby

- przewlekłe zapalenie wątroby

- cholestaza

- infekcje układu moczowego

- nadciśnienie indukowane ciążą

- gestoza

- zakrzepowe zapalenie żył

Przed zastosowaniem leczenia niezwykle ważne jest rozpoznanie typu uzależnienia i rodzaju środków nadużywanych przez ciężarną. W tym celu wykonać można testy na obecność narkotyków w moczu oraz badania krwi.

Poniżej przedstawiono czas eliminacji z moczem najczęściej stosowanych przez uzależnionych środków odurzających.

• Amfetamina - 48 godzin
• Alkohol - 12 godzin
• Barbiturany - 10-30 dni
• Diazepam - 4-5 dni
• Kokaina - 24-72 godziny
• Heroina (wykrywana jako morfina) - 24 godziny
• Marihuana (haszysz) - 3-30 dni
• Metadon (zależnie od dawki) - 3 dni

Ocena stanu płodu ciężarnej narkomanki nie różni się od oceny płodu w ciąży fizjologicznej. Standardowe badanie ultrasonograficzne pozwala na ocenę wieku ciąży, stanu łożyska i i rozwoju płodu.

Badanie USG.

Wykonuje się także badanie kardiotokograficzne niestresowe jako badanie bezpieczne. Wykonywanie testu oksytocynowego jest obciążone pewnym ryzykiem zwłaszcza wśród narkomanek zwłaszcza z nadciśnieniem oraz hipotrofią płodu.

Na uwagę zasługuje fakt, że w przypadku występowania porodu przedwczesnego, u wcześniaków urodzonych przez kobiety uzależnione, bardzo rzadko obserwuje się zespół zaburzeń oddychania. Wynika to ze stymulacji nadnerczy płodu w okresach stresu abstynencyjnego i istotnie przyczynia się do stymulacji dojrzewania płuc u płodów.

W przebiegu uzależnienia szczególnie opiatowego, amfetaminowego i kokainowego problem leczenia przedwczesnej czynności skurczowej macicy wymaga omówienia. Jak wiadomo w leczeniu porodu przedwczesnego stosujemy leki z grupy beta-mimetyków. U kobiet uzależnionych, stosujących np. amfetaminę - substancję stymulującą wydzielanie amin katecholowych jednoczesne podanie wlewu dożylnego sympatykomimetyku (Partusisten, Pre-Par) może spowodować znaczące klinicznie i niebezpieczne dla pacjenki działanie chrono i inotropowe. Skumulowanie działania tych substancji może wywołać groźne zaburzenia hemodynamiczne. W leczeniu porodu przedwczesnego w tej grupie kobiet zalecane jest stosowanie dożylne siarczanu magnezu jako bezpiecznej alternatywy terapeutycznej.

 Marta Czerwińska
(tekst jest fragmentem pracy licencjackiej z roku 2007 o takim samym tytule)